Türkiye Ekonomisi 2019’da Cari Fazla Verdi

Ödemeler Dengesi, Aralık 2019

Açıklanma Tarihi: 14.02.2020

Merkez Bankası’nın açıkladığı verilere göre 2019 Aralık’ta 1,1 milyar dolar olan cari açık 2020’nin aynı ayında 2,8 milyar dolara yükselmiştir. Bununla birlikte 2018’de 28,3 milyar dolar cari açık veren Türkiye ekonomisi 2019’da 1,7 milyar dolar cari fazla vermiştir. Böylece 2001’den beri ilk kez cari fazla gerçekleşmiştir.

Aralık’ta 2018’in aynı ayına göre mal ihracatı %2,1 gerilerken, mal ithalatı ise %18,7 oranında artmış, böylece 2018 Aralık’ta 1,3 milyar dolar olan mal ticareti açığı, 2019’un aynı ayında 3,4 milyar dolara yükselmiştir. Buna karşılık aynı dönemde net turizm gelirleri yıllık %23,8 artışla 1,1 milyar dolara yükselerek cari dengeye ılımlı bir pozitif katkı sağlamıştır. 2019 genelinde ise net turizm geliri %24,7 artış göstermiş ve cari dengeyi 5,1 milyar dolar olumlu yönde etkilemiştir.

Petrol fiyatlarının ılımlı seyriyle birlikte enerji açığı Aralık’ta düşme eğilimini sürdürmüş ve 2019’un aynı ayına göre %4,5 azalarak 2,9 milyar dolara gerilemiştir. Aralık’ta dikkat çeken bir gelişme altın ticaret açığının cari dengeyi 0,9 milyar dolar arttırması olmuştur. Enerji ve altın ticareti hariç tutularak hesaplanan “çekirdek” cari açık Aralık’ta 1,5 milyar dolar fazla vermiştir. Buna rağmen, Kasım’da 46,2 milyar dolar olan 12 aylık toplam çekirdek cari fazla Aralık’ta 44,8 milyar dolara gerilemiştir.

Aralık ayında 2,8 milyar dolarlık cari açığın yanı sıra, finans hesabından 220 milyon dolarlık bir net çıkış gerçekleşmiştir. Oluşan finansman ihtiyacı net hata noksan (kaynağı belirsiz sermaye hareketleri) kaleminden sağlanan 2,5 milyarlık giriş ve 539 milyon dolarlık rezerv kullanımıyla karşılanmıştır.

Aralık’ta finans hesabının net çıkış göstermesinde en önemli etkenler, portföy yatırımları kanalından gerçekleşen 871 milyon dolarlık çıkış ve bankacılık dışı özel sektörün 3 milyar dolar civarındaki net kredi ödemesi olmuştur. Portföy yatırımlarında özellikle bankaların yurtdışındaki 1,3 milyar dolarlık varlık ediniminin belirleyici olduğu görülmektedir. Efektif ve mevduatlar kanalından 2 milyar dolar net giriş sağlanırken yıllık bazda %67,4 azalan net doğrudan yatırım girişi 281 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir.

2019’un genelinde ise 1,7 milyar dolarlık cari fazlanın yanı sıra 3,4 milyarı sermaye hesabı, 1,2 milyar doları net hata noksan kaleminden olmak üzere 4,6 milyar dolarlık finansman girişiyle birlikte rezerv varlıklarda toplam 6,3 milyar dolarlık artış sağlanmıştır. Yıl boyunca 5,5 milyar dolarlık doğrudan yatırım girişi sağlanmış, bu rakam geçen yılın aynı dönemine göre %41,3 azalmıştır. Portföy yatırımlarından gerçekleşen 1,1 milyar dolarlık çıkış ve kredilerdeki 16,4 milyar dolarlık net ödeyici pozisyon, dış kaynak girişinin ılımlı seyretmesinde belirleyici olmuştur.

Özetle, 2019 yılında ekonomik aktivitenin zayıf seyrine bağlı olarak iç talebin ve ithalatın daralması, turizm sektöründeki güçlü iyileşme ve enerji fiyatlarındaki ılımlı seyir gibi faktörlerin sonucu olarak özellikle yılın ilk 3 çeyreğinde belirgin iyileşme yaşanmıştır. Yılın sonlarına doğru iç talepteki toparlanmanın ithalatı hızlandırması ve küresel ekonomideki yavaşlamanın ihracatı sınırlaması sonucu cari dengenin yeniden bozulmaya başladığı görülmektedir. Bu nedenle 2001’den beri ilk kez 2019’da gerçekleşen cari fazlanın ardından 2020’de yeniden cari açık beklenmektedir.