Türkiye Ekonomisi Üçüncü Çeyrekte %0,9 Büyüdü

Gayri Safi Yurtiçi Hasıla, 2019 III. Çeyrek

Açıklanma Tarihi: 02.12.2019

2019’un üçüncü çeyreğinde Türkiye ekonomisi geçen yılın aynı dönemine göre %0,9 oranında büyüme kaydetmiş, bu oran %1 civarında olan piyasa beklentilerine yakın gerçekleşmiştir. Böylece yılın ilk 9 ayında Türkiye ekonomisi bir önceki yılın aynı dönemine göre %0,9 daralma göstermiştir. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış verilere göre, ilk ve ikinci çeyrekte %1,7 ve %1 olan büyüme oranları üçüncü çeyrekte %0,4 ile daha yavaş gerçekleşmiştir.

Üçüncü çeyrekte özel tüketimde toparlanma eğiliminin devam ettiği, ancak kamu tüketim harcamalarının iç talepteki büyümede belirleyici olduğu gözlenmektedir. Hanehalkı tüketim harcamaları %1,4 artarken kamu tüketim harcamaları %7 ile çok daha güçlü büyüme kaydetmiştir. Buna karşılık yatırımlarda ise daralma eğiliminin hız kaybetmekle birlikte sürdüğü görülmektedir. İlk çeyrekte %8,8, ikinci çeyrekte %16,6 daralan makine-teçhizat yatırımları üçüncü çeyrekte ise %7,5 küçülme kaydetmiştir. İnşaat yatırımları ise ilk ve ikinci çeyrekte sırasıyla %15,6 ve %29,1 daraldıktan sonra üçüncü çeyrekte de %18 azalmıştır. Böylece ilk çeyrekte %12,1, ikinci çeyrekte %22,4 azalan sabit yatırım harcamaları üçüncü çeyrekte %12,6 daralmış ve GSYH büyüme hızını 3,6 puan aşağı çekmiştir.

Mevsim etkilerinden arındırılmış verilere göre ise 2019 üçüncü çeyreğinde hem özel tüketim hem de kamu tüketim harcamaları bir önceki çeyreğe göre %1,9 ile aynı oranda artarken sabit sermaye yatırımları %0,1 gerileyerek üst üste 5 ay daralma göstermiştir.

Dış talep tarafında ise ihracat üçüncü çeyrekte yıllık bazda %5,1 artarak önceki dönemlere göre ivme kaybetmiş (ilk çeyrek %8,9, ikinci çeyrek %8,1), büyümeye katkısı 1,7 puan ile oldukça azalmıştır. İthalat ise ilk iki çeyrekte sırasıyla %29,4 ve %17 olan daralmaların ardından üçüncü çeyrekte toparlanarak %7,6 artış göstermiş, bu gelişme ekonomik büyümeyi 1,4 puan sınırlamıştır. Böylece net dış talebin katkısı ilk çeyrekte 12,2 puan, ikinci çeyrekte 7,5 puan olduktan sonra üçüncü çeyrekte 0,3 puana gerilemiştir.

Üretim yönünden bakıldığında ise 2019’un üçüncü çeyreğinde sanayi sektörü %1,6 büyüyerek (imalat sanayi: %1,4) ekonominin genelinden pozitif ayrışmıştır. Tarım sektörü %3,9 büyüme ile görece güçlü performansını sürdürmüştür. Buna karşılık hizmetler %0,6 ile zayıf bir büyüme göstermiştir. İnşaat sektörü ise %7,8 daralmayla üçüncü çeyrekte büyümeyi en fazla aşağı çeken sektör olmuştur.

Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış verilere göre üçüncü çeyrekte bir önceki döneme göre sanayi sektörü %2,1 ile ikinci çeyreğe kıyasla (%0,3) güçlü bir büyüme sergilerken tarım ise %0,8 büyümüştür. Yine çeyreklik bazda hizmetler %0,6 büyürken inşaat ise üst üste 5 çeyrek daralmanın ardından %0,3 ile ılımlı bir büyüme sergilemiştir.

Özetle, Türkiye ekonomisi yıllık bazda üç çeyreklik daralmanın ardından 2019 üçüncü çeyrekte büyüme bölgesine geçmiştir. Üçüncü çeyrekteki pozitif büyümede kamu harcamalarının belirgin şekilde artması, tarımın güçlü seyrini sürdürmesi ve iç tüketimin ılımlı bir büyümeye geçmesi etkili olmuştur. Yatırımlarda daralma hız kesmiş olsa da üçüncü çeyrekte de zayıflık devam etmiştir. Kamu harcamalarının büyümeye desteği ikinci çeyreğe göre artmış ve iç talepteki toparlanmada önemli bir rol oynamıştır.

PMI, kapasite kullanımı, ekonomik güven endeksleri, kredi büyüme hızları, otomotiv ve konut satışları gibi öncü göstergeler, özellikle tüketimin güçlenmesine ve yatırımların da dipten dönmesine bağlı olarak dördüncü çeyrekte büyümenin güç kazanacağına işaret etmektedir. Ancak iç taleple birlikte ithalatın da hızlanması nedeniyle üçüncü çeyrekte önemli ölçüde sınırlanan net dış talep katkısının dördüncü çeyrekte negatif olması muhtemel görünmektedir. Öte yandan küresel ekonomideki ivme kaybı, yüksek işsizlik oranı, özel sektörün bilanço kırılganlıkları ve jeopolitik belirsizlik gibi faktörler büyüme üzerinde aşağı yönlü risk oluşturmaya devam etmektedir.