Cari Açık Gerilemeye Devam Ediyor

Ödemeler Dengesi, Eylül 2014

T.C. Merkez Bankası tarafından yayınlanan ödemeler dengesi istatistiklerine göre Türkiye’nin cari işlemler açığı 2014 Eylül ayında bir önceki yılın aynı ayına (3,4 milyar dolar) göre yüzde 34,4 oranında daralma göstermiş ve 2,2 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir.

Eylül 2014’te cari açıkta öneki yılın aynı ayına göre gerçekleşen iyileşmenin en önemli unsuru, ihracatın yıllık yüzde 7 artmasına karşılık, ithalatın ise yüzde 0,3 azalması sonucu dış ticaret açığında görülen düşüş olmuştur.

Eylül verisiyle birlikte 2014’ün ilk 9 ayında toplam 30,9 milyar dolar olan cari açık geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre yüzde 34,4 oranında daralma göstermiştir. Bu gelişmede geçtiğimiz yılın Ocak-Eylül döneminde 9 milyar dolar olan altın ticaret açığının 2014’ün aynı döneminde 1 milyar dolara kadar gerilemiş olması önemli ölçüde etkili olmuştur. Başka bir deyişle, yılın ilk 9 ayında cari açıkta önceki yılın aynı dönemine göre gerçekleşen iyileşmenin (18,3 milyar dolar) yüzde 43,6’lık bölümü altın kaynaklıdır.

Eylül’deki düşüşle birlikte son 12 ayın kümülatif cari açığı Ağustos 2014’te 47,9 milyar dolar iken Eylül’de 46,7 milyar dolara gerilemiştir.

2014 Eylül ayında cari açığın finansman tarafına bakıldığında, 2,2 milyar dolarlık cari açığa karşılık sermaye ve finans hesabında toplam 2,5 milyar dolarlık bir net giriş ve önceki yılın aynı ayına göre yüzde 49,6 oranında bir azalma söz konusudur.

2013’ün ikinci yarısından itibaren artış gösteren, net doğrudan yatırım girişinin yaz aylarından itibaren hız kestiği görülmektedir. Eylül 2014 ayında net doğrudan yatırım girişi 0,6 milyar dolar olarak gerçekleşmiş, böylece yılın ilk 9 ayında toplam 4,9 milyar dolar olan doğrudan yatırım girişinin yıllık yüzde 23,7 gibi ciddi bir oranda azaldığı görülmektedir. Portföy yatırımlarına bakıldığında ise Eylül ayında 1,4 milyar dolarlık net giriş görülmektedir. Bu gelişmenin ana kaynağı hisse senetleri tarafındaki çıkışa karşılık borç senetleri kalemindeki 1,7 milyar dolarlık sermaye girişi olmuştur. Önceki aylarda cari denge finansmanında önemli bir rol oynayan kaynağı belirsiz sermaye hareketleri Eylül’de 0,3 milyar dolar net çıkış göstermiştir. Buna rağmen yılın ilk 9 ayında cari açığın dörtte birinin kaynağı belirsiz girişlerden finanse edilmesi dikkat çekicidir. 2014 Eylül ayında cari açık finansmanının en önemli unsuru, bankacılık dahil olmak üzere özel sektörün yurtdışından uzun vadeli kredi kullanımı ve tahvil girişleri tarafından gerçekleşen yüklü portföy akımları olmuştur. Bununla birlikte ödenen kredilerin borçlanmadan yüksek gerçekleşmesi nedeniyle bankacılık dışı özel sektör borç çevirme rasyosunun Eylül 2013’te 109,6 iken Eylül 2014’te 81,5’e gerilediği görülmektedir.

Finansman tarafındaki bu gelişmelere bağlı olarak Eylül 2014’te resmi rezervlerde 0,4 milyar dolarlık azalma söz konusu olmuştur. 2013’ün ilk 9 ayı boyunca 9,3 milyar dolar olarak gerçekleşen rezerv birikimi 2014’ün aynı döneminde yüzde 69 azalarak 2,9 milyar dolara gerilemiştir.

Ödemeler dengesinde görülen bu tablo, talep kompozisyonunda dış talep lehine yaşanan dengelenmeye bağlı olarak 2014 yılında cari işlemler dengesinde yaşanan iyileşmenin devam ettiği, buna karşılık son 12 aylık döneme bakıldığında finansman tarafında kısa vadeli kredi, portföy akımları ve net hata-noksan kaleminin ağırlığının yüksek olduğu sağlıksız yapının devam ettiği görülmektedir.

Bu arada, TCMB Eylül 2014 verilerinin yayınlanmasıyla aynı gün yaptığı yazılı açıklamada, ödemeler dengesi istatistiklerinin 2014 Eylül ayı dönemi verilerinden itibaren Ödemeler Dengesi ve Uluslararası Yatırım Pozisyonu Altıncı El Kitabı'nın yeni tanım ve standartlarına göre yayımlanmaya başladığını açıklamıştır. TCMB bu çerçevede, ödemeler dengesi istatistiklerinin geriye dönük olarak Altıncı El Kitabı formatında güncellendiğini belirtmiştir.