Eylül’de Dış Ticaret Açığı 4,8 Milyar Dolar

Açıklanma Tarihi: 30.10.2020

TÜİK ve Ticaret Bakanlığı tarafından oluşturulan genel ticaret sistemi (GTS) kapsamında üretilen dış ticaret verilerine göre Eylül 2020’de geçen yılın aynı dönemine göre ihracat %4,8 artarak 16 milyar dolar, ithalat ise %23 artışla 20,8 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. Böylece dış ticaret açığı Eylül 2019’da 1,7 milyar dolar iken 2020’nin aynı ayında %189,6 artarak 4,8 milyar dolara yükselmiştir.

2020’nin ilk üç çeyreğinde ihracat %10,9 düşüşle 118,3 milyar dolara düşerken ithalat ise %1,5 artışla 156,2 milyar dolara yükselmiş, böylece dış ticaret açığı %79,5 artışla 37,9 milyar dolara yükselmiştir. Eylül 2019 itibarıyla son 12 ayın kümülatif dış ticaret açığı ise bir önceki aya göre 3,2 milyar dolar artışla 46,3 milyar dolara yükselmiş ve Ocak 2019’dan beri en yüksek seviyede gerçekleşmiştir.

Eylül’de takvim etkilerinden arındırılmış verilerle önceki yılın aynı ayına göre ihracat %0,7, ithalat ise %19,7 artmıştır. Takvim ve mevsim etkilerinden arındırılmış verilerle ise ihracat Ağustos’taki %4,6’lık daralmayı takiben Eylül’de %6,7 artarak Şubat’tan beri en yüksek seviyede gerçekleşmiştir. İthalat ise COVID-19 sonrası daralmanın ardından Mayıs-Ağustos dönemi boyunca toparlandıktan sonra Eylül’de %0,4 daralmasına rağmen son 28 ayın ikinci en yüksek seviyesinde gerçekleşmiştir.

Son dönemde sert şekilde yükselen altın talebinin devam ettiği Eylül’de 3,3 milyar dolarlık altın ithalatı, dış ticaret açığının en önemli kalemi olmuştur. Altın hariç tutulduğunda ithalatın 17,5 milyar dolar, dış ticaret açığının ise 1,5 milyar dolar seviyesinde olduğu görülmektedir. Buna karşılık enerji fiyatlarındaki ılımlı seyrin de etkisiyle enerji açığı 2019’un aynı ayına göre %10 azalarak 2,3 milyar dolara gerilemiştir. Böylece 12 aylık toplamda altın ticareti açığı ise 20,5 milyar dolar ile rekor seviyeye yükselirken 12 aylık enerji açığı 26,3 milyar dolarla son üç buçuk yılın en düşük seviyesine gerilemiştir. Böylece çekirdek (altın ve enerji hariç) dış ticaret dengesi ise Eylül’de 0,7 milyar dolar fazla vermekle birlikte bu rakam bir önceki yılın aynı ayına göre %50,2 azalmıştır. 12 aylık toplam çekirdek dış ticaret fazlası ise Ağustos’ta 1,3 milyar dolar iken Eylül’de 0,5 milyar dolara gerilemiştir.

Eylül’de ihracat performansı sektörler arasında ayrışmaya devam etmiştir. İhracat artışına en yüksek katkılar yıllık bazda sırasıyla sırasıyla %14,4 ve %13,8 artan giyim ve tekstil ihracatından kaynaklanmıştır. Otomotiv sektörü ihracatı yıllık bazda 7 ay daraldıktan sonra Eylül’de %0,9 artışla büyüme bölgesine geçmiştir. İhracattan en yüksek ikinci payı alan ana metal sanayi ise %10,2 oranında ihracat kaybı yaşamıştır. Kimyasallar %13,8, elektrikli teçhizat ise %9,6 artışla toplam ihracat artışına önemli katkı yapan sektörler arasında yer almıştır. Gıda ihracatında ise yıllık artış hızı önceki aylara göre ivme kaybetmiş ve %1,7’ye gerilemiştir. Rafine petrol ürünleri ihracatının %50,6 azalması toplam ihracat artışını 2 puan aşağı çekmiştir. Bu gelişmelerle toplam imalat sanayi ihracatı Eylül’de yıllık bazda %4,4 artarken yılın ilk dokuz ayında 2019’un aynı dönemine göre %10,7 azalmıştır.

Eylül’de ithalattaki sert artışın kaynağında ise sanayi için işlem görmüş hammadde ithalatındaki %42 artışa bağlı olarak ara malı ithalatının %19,4 büyümesi belirleyici olmuştur. Sermaye malı ithalatının %57,8 artması da 1 yıl öncesine göre yatırım harcamalarının olumlu seyrettiğini göstermektedir. Eylül’de tüketim malı ithalatı ise %23 artarak 2,2 milyar dolara yükselmiştir. Ancak bu artışta binek otomobil ithalatının baz etkilerinin de katkısıyla %195,8 oranında artarak 0,9 milyar dolara yükselmesi etkilidir. Binek otomobil harici tüketim malı ithalatı %10,4 azalarak 1,3 milyar dolara gerilemiştir.

Özetle, dış ticarette COVID-19 şoku sonrası toparlanma süreci devam etmektedir. Üçüncü çeyrek sonu itibarıyla ticaret hacmi pandemi öncesi seviyelere yaklaşmıştır. Öte yandan salgının bazı sektörlerin talebi üzerinde devam eden etkileri nedeniyle sektörler arasında ayrışma sürmektedir. İthalatta ise ekonomik aktivitenin toparlanmasına bağlı ara malı talebinin yanı sıra yurtiçi altın talebi etkili olmakta, otomobil harici dayanıklı tüketim malı ithalatı ise eğilim olarak yavaş seyretmektedir. Önümüzdeki dönemde dış ticaret gelişmeleri açısından pandeminin seyri belirleyici olacak, bunun yanında kur hareketleri ile bazı Ortadoğu ülkelerinde Türk malları aleyhine başlatılan kampanyaların etkileri takip edilecektir.